كافي است بدانيد كه بزرگترين بهره‌برداران از بازارهاي جهان، افرادي بوده‌اند كه نيازهاي مشتريان را دقيق‌تر شناسايي كرده‌اند. به‌عنوان مثال استفاده از آنتي‌بيوتيك و مواد شيميايي و دارويي در برخي واحدهاي صنعتي و بزرگ مرغداري باعث شده است كه مشتريان اعتماد خود را به اين دسته از محصولات از دست بدهند و غذاهاي ارگانيك يا در اصطلاح عامه بازار ايران «محصولات محلي» مشتريان زيادي را به خود جذب كند.
افزايش بي‌اعتمادي مشتريان به بازار مواد غذايي، مي‌تواند يك فرصت طلايي براي توليدكنندگان محصولات ارگانيك يا طبيعي تلقي شود.
اين موضوع مي‌تواند براي شما كسب‌وكارهاي كوچك و پردرآمدي را دست‌وپا كند. «پرورش مرغ بومي» يكي از مطلوب‌ترين اين گزينه‌هاست. مطلوب از آن جهت كه پرورش مرغ‌بومي در سطح صنعتي و مرغداري‌هاي بزرگ توجيه اقتصادي ندارد و در نتيجه توليدكنندگان باتجربه و بزرگ قادر به رقابت با بازار كوچك شما نيستند.
علاوه‌بر اين مرغ بومي يا همان مرغ‌هاي‌محلي ايران، نوعي نژاد بسيار مقاوم به‌شمار مي‌آيند. آنها در مقابل بيماري‌ها، گرما و سرما تحمل بالايي دارند و اين مزيت باعث مي‌شود كه ايجاد يك واحد توليدي مرغ‌بومي نه‌تنها هزينه‌هايتان را كاهش مي‌دهد بلكه شما را با ضرر و زيان كمتري ناشي از تلفات هم مواجه مي‌كند.
به جز اين مقاومت نژاد بومي در مقابل تغييرات دما سبب مي‌شود كه شما بتوانيد در هر نقطه از كشور يك مرغداري كوچك و كم‌هزينه داير كنيد. اين درحالي است كه واحدهاي صنعتي و بزرگ پرورش مرغ در برخي اقليم‌ها مانند مناطق گرم و كويري زيان‌دهي بالايي دارند.
براساس بررسي‌هاي كارشناسي با راه‌اندازي يك واحد كوچك پرورش مرغ‌بومي كه صرف‌نظر از هزينه تهيه مكان نگهداري، بين ٤,٥ تا ٦ميليون تومان برايتان هزينه دارد از دوره دوم پرورش به بعد تقريبا به سوددهي خالص و صد درصد مي‌رسيد. در ادامه اين گزارش جزييات اين كسب و كار را با دو كارشناس بررسي كرده‌ايم.
تغذيه و نگهداري مرغ بومي تقريبا رايگان است
مرغ بومي به دليل برخورداري از برخي ويژگي‌ها مي‌تواند هزينه پرورش و نگهداري را تا حد زيادي كاهش دهد.
به‌عنوان مثال مرغ بومي ذاتا «چراگر» است، يعني قادر است با چرا و جست‌وجو حدود ٣٥ تا ٤٠درصد از غذاي مورد نياز خود را تأمين كند. اين درحالي است كه مرغ‌هاي صنعتي به صورت صددرصد به تغذيه دستي نياز دارند. اين موضوع هزينه كارگري بيشتري نيز به مرغداران بزرگ تحميل مي‌كند.
نكته ديگر اين است كه مرغ صنعتي جيره غذايي مخصوصي دارد به همين دليل مرغداران بزرگ هزينه گزافي بابت تهيه خوراك كه اغلب وارداتي است، متحمل مي‌شوند. در مقابل مرغ بومي جيره غذايي ارزان‌تري دارد. جيره خوراكي آنها مي‌تواند شامل پسماند غذايي و دورريز خانواده‌ها باشد يا پسماند مزارع كشاورزي يا باغ‌هاي ميوه. براي تهيه غذاي مورد نياز مرغداري كوچك‌تان مي‌توانيد با چند رستوران و ميوه‌فروشي يا قنادي مذاكره كنيد.
براي تأمين كلسيم مورد نياز جيره غذايي مرغ مي‌توانيد از پوسته خرد شده تخم‌مرغ، پودر استخوان و خرده‌هاي سنگ آهك و مواد آهكي استفاده كنيد. اين نكته تغذيه‌اي به‌ويژه براي افرادي اهميت دارد كه مي‌خواهند يك واحد مرغ تخم‌گذار داشته باشند.
پروتيين مورد نياز مرغ بومي نيز معمولا از طريق تغذيه حشرات كوچك يا كرم‌ها تأمين مي‌شود و ساير مواد معدني مورد نياز خود را از چراي روزانه در خاك به‌دست مي‌آورد. براي افزايش بهره‌وري و ميزان توليدتان مي‌توانيد از مكمل‌هاي غذايي نيز استفاده كنيد.
واحد پرورشي‌تان را در روستا داير كنيد
بهتر است واحد پرورشي خود را در يك منطقه روستايي داير كنيد. اين توصيه «حميدرضا ضيايي» مسئول برنامه‌ريزي توليد طيور وزارت كشاورزي به مخاطبان است.
او دراين‌باره توضيح مي‌دهد: صرف‌نظر از اين‌كه اجاره يا تهيه فضا در يك منطقه روستايي ارزان‌تر است، امكان دسترسي پرنده به خاك موردنياز براي تغذيه نيز فراهم بوده و علاوه‌بر اين مي‌توانيد از پسماند كشاورزي و باغداري روستاييان براي تغذيه پرندگان استفاده كنيد.
ضيايي ادامه مي‌دهد: مرغ بومي به دليل اين‌كه ساليان دراز با اقليم و جغرافياي كشور درگير بوده است به‌تدريج مقاوم شده و نيازي به دارو و واكسن ندارد كه اين موضوع در كاهش هزينه‌هاي مرغدار بسيار موثر است. با رعايت نكات بهداشتي ساده مانند تعويض به‌موقع آب، شست و شوي سالن مرغداري و تهويه مناسب مي‌توانيد كمترين احتمالات بيماري را از بين ببريد.
غير از اين مرغداران سنتي در درمان بيماري‌هاي مرغ بومي از روش‌هاي طبيعي بهره مي‌گرفتند كه اطلاع داشتن از آنها ضمن كاهش هزينه، مزيت ارگانيك بودن توليد را حفظ مي‌كند. به‌عنوان مثال يكي از مواردي كه مرغداران به وفور با آن مواجه مي‌شوند تب‌كردن پرنده است كه مرغداران سنتي و روستاييان با اضافه‌كردن كمي جوشانده گل ختمي به آبخوري پرنده، اين عارضه را درمان مي‌كردند.
هزينه تجهيز واحد پرورشي بين ٤,٥ تا ٦ميليون تومان
«محمد رشيدي» دامپزشك و توليدكننده مرغ و تخم‌مرغ بومي جزييات بيشتري از اين حرفه را با «شهروند» در ميان مي‌گذارد. او توصيه مي‌كند توليدكنندگان كار خود را با كمتر از هزار جوجه استارت نزنند زيرا اين موضوع توجيه اقتصادي كافي ندارد. براي خريد جوجه بهتر است به سازمان جهادكشاورزي استان يا شهرستان خود مراجعه كنيد زيرا اين سازمان علاوه‌بر اين‌كه مشاوره علمي براي شروع كار در اختيارتان مي‌گذارد جوجه‌هايي به متقاضيان ارايه مي‌دهد كه از نظر سلامت تأييد شده هستند.
قيمت هر قطعه جوجه بومي درحال حاضر بين ٧٠٠ تا‌هزار تومان است. به اين ترتيب اگر بخواهيد هزار جوجه خريداري كنيد بايد هزينه‌اي معادل ٧٠٠هزار تا يك‌ميليون تومان به خريد جوجه اختصاص دهيد. ساير امكانات مورد نياز براي تجهيز واحد مرغداري‌تان شامل اين موارد خواهد بود: دانخوري و آبخوري، تهويه اعم از مكنده و فن، لوازم گرمايشي و پوشال براي كف سالن.
براي هزار قطعه پرنده ١٢ آبخوري و دانخوري مورد نياز است كه در مجموع شامل ٢٤ تا ٣٠ ظرف مي‌شود. با احتساب قيمت ١٥هزار توماني هر ظرف، هزينه تهيه دانخوري و آبخوري بين ٣٦٠ تا ٤٥٠هزار تومان مي‌شود. چهار دستگاه مكنده و دستگاه فن به علاوه ٤ بخاري برقي فن‌دار گرانقيمت‌ترين تجهيزات اين واحد توليدي خواهند بود. اين تجهيزات را مي‌توانيد با ٣ميليون تومان هم تهيه كنيد.
بهتر است كف سالن توليدي‌تان را با حدود ٢ سانتي‌متر پوشال بپوشانيد تا مانع از مرطوب شدن بستر و بيماري گله مرغ‌هايتان شود. هر مترمربع كمتر از ٢ كيلوگرم پوشال نياز دارد و هزينه يك واحد پرورشي‌هزار قطعه‌اي حدود ١٠٠هزار تومان مي‌شود. به اين ترتيب با هزينه كرد حدود ٤,٥ تا ٦ميليون تومان مي‌توانيد يك سالن مرغداري كوچك داشته باشيد.
پس از دوره اول، سود خالص تقريبا صد درصد مي‌شود
اين دامپزشك براي صرفه‌جويي در هزينه‌ها، توصيه‌هاي ديگري نيز ارايه مي‌دهد. براي‌هزار قطعه مرغ حدود ٥٠ تا ٧٠ مترمربع فضا كافي است. اگر هزينه تهيه فضا برايتان نسبتا بالاست، مي‌توانيد با قفسه‌بندي‌هاي چند طبقه در فضا صرفه‌جويي كنيد اما چون هزينه قفسه‌بندي خيلي هم ارزان نيست اگر فضاي كافي در اختيار داريد مي‌توانيد مرغ‌ها را روي بستر بدون قفسه رها كنيد.
مرغ بومي نسبت به گرما بسيار مقاوم است و براي سالن‌هاي موجود در مناطق گرمسير مي‌توان با يك ابتكار ساده سرمايش مورد نياز واحد مرغداري را تأمين كرد.
يك سطل مدرج آب با ظرفيت ٢٠ ليتر كه مجهز به شلنگ تراز است مي‌تواند در ماه‌هاي گرم سال جلوي فن تهويه سالن قرار گرفته و نقش كولر را ايفا كند. به اين ترتيب هزينه تهيه وسيله سرمايشي را صرفه‌جويي مي‌كنيد.
رشيدي تأكيد مي‌كند: پس از تجهيز سالن كوچك‌تان، عمده هزينه توليدكننده در هر دوره هزينه تهيه جوجه است و در صورت تصميم به ايجاد واحد مرغداري تخم‌گذار، هزينه‌كرد توليدكننده بسيار ناچيز است و سوددهي خالص تقريبا صددرصد مي‌شود زيرا مرغ بومي هزينه گزاف خوراك، واكسيناسيون، درمان و هزينه‌هاي سنگين كارگري را به توليدكننده تحميل نمي‌كند.
ريسك واحد پرورشي مرغ تخم‌گذار كمتر است
مهم‌ترين مشكلي كه باعث مي‌شود توليد مرغ بومي گوشتي در واحدهاي مرغداري بزرگ به‌صرفه نباشد، دوره پرورش طولاني‌تر آن است. درحالي‌كه مرغ صنعتي ٤٥ روزه پروار و گوشتي مي‌شود براي پرورش مرغ بومي حداقل به زماني حدود ٣ ماه نياز داريد.
بنابراين اگر نتوانيد مرغ‌هاي توليدي‌تان را با قيمتي بالاتر از مرغ صنعتي بفروشيد توليد مرغ گوشتي بومي چندان به صرفه نيست. اما واحد مرغ بومي تخم‌گذار ريسك كمتري دارد. از اين جهت كه مرغ تخم‌گذار غذاي كمتري مصرف مي‌كند در نتيجه نگهداري آن هزينه كمتري دارد و از طرفي تخم‌مرغ محلي از بازار فروش بهتري نيز برخوردار است.
مرغ بومي از ٥ ماهگي به بعد شروع به تخم‌گذاري مي‌كند و وارد مرحله توليد مي‌شود. اگر از هر ١٠٠ مرغ روزانه ٧٠ تا ٧٥ تخم‌مرغ به دست آوريد، سود قابل‌توجهي خواهيد داشت. ضمن اين‌كه تخم‌مرغ محلي به دليل ويژگي‌هاي خاص قادر است در دماي معتدل تا ١٥ روز بدون يخچال سالم بماند و همين مسأله هزينه نگهداري را مجددا كاهش مي‌دهد.
درآمد قابل‌توجه به شرط بازاريابي مناسب
حميدرضا ضيايي، مسئول برنامه‌ريزي توليد طيور وزارت كشاورزي درباره بازار فروش محصولات ارگانيك مرغ بومي به «شهروند» مي‌گويد: در ايران هنوز به درستي براي مصرف‌كننده فرهنگ‌سازي نشده است اما در اروپا محصولات ارگانيك كه با عنوان «هپي‌اند» به بازار عرضه مي‌شوند طرفداران زيادي دارد و قيمت اين محصولات به‌طور متوسط حدود ٣ برابر ساير محصولات است.
او همچنين تأكيد مي‌كند: اگر توليدكننده محصولات مرغ بومي بتواند بازاريابي خوبي داشته باشد و از امكانات مدرن مانند تبليغات مجازي و بسته‌بندي مناسب بهره‌گيري كند مي‌تواند فروش قابل‌توجهي داشته باشد زيرا محصولات مرغ بومي با محصولات صنعتي به خوبي قابل تمايز است و مشتريان ايراني اين تفاوت را مي‌دانند.
به‌عنوان مثال پوسته‌هاي رنگي تخم‌مرغ و گوشت قرمز پرورش مرغ بومي از ويژگي‌هاي بارز اين محصول است و مصرف‌كننده ايراني با تبليغات مناسب حاضر است محصول سالم و عاري از داروي طبيعي و محلي را ولو با قيمت بالاتر خريداري كند.
رشيدي نيز با اشاره به تجربه شخصي خود از بازار اين محصولات مي‌گويد: من تجربه بازارهاي شمال كشور را دارم و خوشبختانه در مناطق شمالي مشتريان زيادي به دنبال تهيه تخم‌مرغ و گوشت مرغ محلي هستند و به راحتي حاضر مي‌شوند براي آن پول بيشتري بدهند. اگر فرهنگ‌سازي و تبليغات مناسب براي محصول انجام شود بدون‌شك ساير مشتريان ايراني نيز خواهان تهيه محصول سالم و عاري از پسماند شيميايي هستند.