مقدمه :هزينه كمتر توليد بيشتر بحث اصلي اقتصاد است يعني از نظر اقتصادي كاري بصرفه است كه با كمــترين هــــزينه بيشترين توليد را داشته باشد . در مورد دام و طيوراين مسئله مهمتر است چون مسئله بازار، روشهاي مختلف نگهداري ، استرسها ، بيماريها ، تغذيه ، مكان نگهداري و... مطرح است . چون مرغ تخمگذار حساس است بايد مكان نگــــهداري آن مناسب باشد يعني از نظر تهويه ، حرارت ، دستـــــرسي به دان وآب ، بهداشت و...كمترين مشكل را داشته باشــــــــــد تا استرسها باعث كاهش توليد نشوند.
سالنها را مي توان براساس معيارهاي زيـــرطبقه بندي نمود :
1-ازنظر شكل ظاهري
- سالنهاي باز
- سالنهاي بسته
2- ازنظر بستر وسيستم نگهداري
- سالن با سيستم قفس
- سالن با بستر پوشال
- سالن با بسترنرده – پوشال
- سالن با بستر تمام نرده
- سالن با سيستم گودال عميق
3- از نظر دوره پرورش
- لانه مخصوص جوجه ها
- لانه مخصوص نيمچه ها
- لانه مخصوص مرغهاي جوان
- لانه مخصوص مرغهاي تخمگذار
سالنهاي مرغداري با سيستم باز:
در اين سالنها تهويه متكي به جريان طبيعي هواست ومشخصه اصلي اين سالنها وجود پنجره هائي درديوارهاي شمالي و جنوبــي انهاست كه به ازاي هر 18-15متر مربع فضاي كف يك متر مربع پنجره لازم است .
عرض سالن : بايد در حدود2/12-8/9متر باشد.عريضترازاين درآب و هواي گرم بخوبي تهويه نمي شود وتجهيزات بيشتري لازم دارد ومشكلا ت بيشتري نيز دارد .
طول سالن: زمين ، تجهيزات وتعداد جوجه هائي كه نگــهداري مي شوند تعين كننده طول سالن مي باشند.
ارتفاع سالن: بين پايه تا سقف بايد در حدود4/2متــرباشد.در مناطق گرمسير مي توان 3 متردر نظرگرفت.سالنهاي با سيستــم نرده ويا سالنهايي كه محلي براي نگهداري كود درزيراحداث شده ا ست بايد 3/4ارتفاع داشته باشند.
شكل سقف: معمولا شيرواني بوده وسايباني ساختــه مي شود كه علاوه بر تامين سايه ازورود باران به داخل جلوگيري كند.
هواكش سقفي: مي توان در سقف ان را نصب كرد.
فونداسيون و كف: پايه ريزي ان بايد محكم باشدوبراي راحتي در شستن و حمل ونقل وسايل كف بايد سيمان يا مواد مشابه باشد جهت سالنــها: بايد درجهتي ساختــه شوندكه حداكثراستفــاده از جريان طبيعي هوا و نورخورشيد شود .
سالن مرغداري با سيستم بسته:اساس كلي سالن هاي باز و بسته مشابه است. سيستم كاملا بسته
وفاقد پنجره است و كليه شرائط تا انجا كـه امكان دارد درحد طبيعي است. هوا از طريق كانالهائي وارد سالن شده و از طريق هواكــش خارج مي شود. براي روشنائي ازلامپ استفاده مي شود.عايق بندي خيلي مهم است. تهويه اين سالنها مشكل اما گرم كردن آنها مشـــكل نيست . عرض سالن: چون تهويه مكانيكي است5/16-2/12 مترمناسب است وعريضتراز اين تهويه مشكل است.
تهويه ،كاهش سطح به ازاي هرپرنده ،كارگركمتر، باروري بالاتردرمرغهاي مادر، جمع آوري بهترمدفوع وبهداشت باعث گـــرديده تا ابداعاتي درسيستمهاي نگهداري رخ دهد برهمين اساس درقالب سالن بازوبسته چندين نوع سالن ديگررا ساختند.
1- سالنهاي با سيستم قفس: دوران نگهداري مرغ تخمگذاربه سه مرحله پرورش ، رشد وتوليد تقسيم مي شود كه ممكن است يك ، دو و يا هرسه مرحله در قفس نگهداري شوند.
مزاياي قفس :
- كنترل ، بهداشت ، واكسن ، دارو، انتخاب وحذف مرغها اسان است.
- كوكسيديوزوكرچي حذف مي شود.
- مي توان تعداد مرغ بيشتري درواحد سطح نگهداشت.
- مرغها غذاي دقيق مي خورند وريخت وپاش غذا كمتر است.
- تخم مرغها تميزتروشكستگي كمتري دارند.
معايب قفس:
- سرمايه گذاري اوليه زياد است.
- اگروسايل خودكار نباشد كارگر بيشتري نيازاست.
- مرغها ازنظرفيزيولوزيكي وضعيت بدي دارند چون تحرك كمي دارند.
- بدليل عدم استفاده ازنورخورشيد ومواد فضـاي گردش خود مرغها كاملا وابسته به جيره هستند .
- لكه خوني تخم مرغها بيشتر مي شود .
- اثرعوامل محيطي روي مرغها زياد است .
2- سالن با بستر پوشال: مرغها روي بستر پوشال نگهــداري مي شوند. دراين سالنها لانه هاي تخمگذاري وجود دارد كه مــرغ براي گذاشتن تخم واردان مي شود.
مزايا:
چون مرغها بستررانوك مي زنندكاني باليسم كمتر مي شودوكمتربا كمبود ويتامين هاي گروه ب مواجه مي شوند. حرارت ناشي ازتخميربستركمك به گرم شدن لانه مي كند. هزينه بستركم است.
معايب:
- ابتلا به بيماريهاي انگلي وعفوني زياد است.
- بعلت گردوغبارابتلا به بيماريهاي تنفسي زياد است.
- نگهداري مرغ درواحدسطح محدوديت دارد.
- تعويض بستر در هر دوره گران تمام مي شود.
3- سالن با بسترنرده – پوشال:
مناســبترين نوع براي طيوري است كه تخم مرغ كشي توليد ميكنندبخصوص جوجـــه براي گله هاي مادرگوشتي تا بهترجفت گيري نمايند. گاهي بجاي نرده از توري استفاده مي شود كه خوب نيست. حدود60% ازكف بايد نرده و40% پوشال باشد. عرض نرده ها 5-5/ 2سانتيمتروفضاي خالي بين انها 5/2سانتيمتربــــوده ودرجهت طول سالن نصب ميگردند وارتفاع ان از كف بايد 68سانتيمترباشد
نرده ها راهم دروسط وهم دركنارديوارنصب مي كنند.آبخوري ودانخوري روي بسترنرده اي قرارمي گيرند. لانه هاي تخمگذاري هم وجود دارند.
مزايا:
- تعداد تخم مرغ بيشتري درواحد سطح توليد مي شود زيرا سطــح مورد نيازپرنده كمتراست.
- توليد تخم مرغ هرپرنده بيشترازبسترتمام نردهاي است.
- ازنظرتخم مرغ نطفه داربه بسترتمام نرده اي برتري دارد.
معايب:
- هزينه ان نسبت به تمام پوشال بيشتر است.
- توليد هرپرنده كمترازبسترتمام پوشال است.
- ازدحــام طيوردرقسمت نرده اي باعث افزايش تخم مرغ هــاي كثيف مي شود.
4- سالن با بستر تمام نرده اي
سطح موردنيازبراي هرپرنده نسبت به بسترپوشال كــمتراست ولوازم ساخت نرده ، اندازه نرده و فاصله بين نرده ها همانند نرده بسترنرده – پوشال است. براي گله هاي تخمگذارومادرتخمگذاربسترخوبــي است ولانه تخمگذاري بايد به اندازه كافي باشند.
5- سالن با سيستم گودال عميق:
سالن با ارتفاع زياد نيزنام دارد. دراين سيستم دونوع سالن مورد بحث است يكي درطبقه فوقاني كه قفسه يا نرده روي انست وديگري در زيرقرار گرفته وسقف ندارد كه كود دران انباشتـه مي شود. اين
گودالها 1/2مترارتفاع دارند كه كود دران خشك مي شود. اكثراين سالنها داراي سيستم بسته هستند وهـوا ازروزنه هائي واردسالن شده وپس ازگرم شدن توسط هواكش به گودال كشيده شده ورطوبت كود را جذب مي كند. بعد ازپايان هر دوره كود تخليه مي شود اما گـــاهي تا 7ســـال درهمان گودال نگهداري مي شود.
ساختمان مرغداري ازنظردوره پرورش:
1- لانه مخصوص جوجه ها يااطاق مادر:
دراين لانه جوجه يك روزه را تا 9-8هفتگي نـــــگه مي دارند.
2- لانه مخصوص نيمچه ها:
بعداز6هفتگي جوجه ها به اين لانه منتقل مي شوند ومعمولا 6-4 هفته دراين لانه نگهداري مي شود .
3 - لانه مخصوص نگهداري مرغهاي جوان :
از 12 هفتگي تا چند روز قبل از شروع تخم گذاري مرغـهاي جوان در اين لانه نگهداري مي شوند كه لانه هاي انتظار هم مي نامند .
4- لانه مرغ تخمي :
چند روز قبل از شروع تخم گذاري مرغها را به اين سالن منتقل ميكنند وتا پايان دوره دراين سالن نگـهداري مي شوند .پرورش مرغ تخمگذار امروزه براي صرفه جويي جوجه ها را تا روز اول تـخم گذاري در يك سالن نگهداري مي كنند و فقط هنــگام شروع تخم گذاري انها را به سالن توليد منتقل مي كنند .