بسته به نژاد وفصل شروع توليد تخم مرغ در طيور تخمگذار از 18-22 هفتگي آغاز مي گردد وسيكل تخمگذاري 12 ماه طول مي كشد 6-8 هفته بعداز شروع توليد گله به پيك 90 درصدي مي رسد توليد گله بعد از 12 ماه به 65 درصد خواهد رسيد در طول تغييرات مرحله توليد و كاهش تدريجي تغييراتي دروزن تخم مرغ نير حاصل ميگردد هرآنچه كه بتواند برتوليدگله تاثيربگذارد بايستي موردبررسي قرار گيرد مطالعه سابقه گله نيز در اين امر مهم است مصرف غذا كيفيت وكميت مصرف آب شدت و مدت روشنايي ، آلودگي هاي انگلي ، بيماري ها ، مديريت و فاكتورهاي محيطي ، همگي بر توليد يك گله موثر مي باشند .
الف – دلايل غير عفوني موثر در توليد
1- سن مرغ :
طيور مي توانند سال ها زنده مانده و به توليد خود ادامه دهند به طور كلي بعد از 2 يا 3 سال بسياري از مرغ ها به طور معني داري توليدخود را كاهش مي دهند و اين كاهش از پرنده اي كه به پرنده ديگر متفاوت خواهد بود پس از گذارندن يك دوره تولك و استراحت مرغ هاي خوب مي توانند 50 تا 60 هفته به توليدخودادامه دهند مرغ هايي كه توليد كمتري دارند و نيز سن آنها بيشتر باشد براي توليد و تولك مناسب نمي باشند .
2- تغذيه نامناسب :
مرغ ها براي توليد مطلوب به يك جيره بالانس شده و كامل نياز دارند زيرا كه تغذيه ناكافي سبب افت توليد مي شود كه اين حساسيت در خصوص انرژي ، پروتئين و كلسيم بيشتر است بدين سبب تامين دائمي نيازهاي مرغان تخمگذار ضروري است استفاده از دانه كامل ، ضايعات و ... به تنهايي باعث عدم تعادل جيره خواهند شد .بالانس نبودن جيره و تغذيه آن در مدت طولاني سبب پرولاپس مجراي عبور تخم مي شود بروز پرولاپس در پرندگان چاق و نيز به هنگام توليدتخم مرغهاي خيلي بزرگ بيشتر است پرولاپس سبب آسيب دائمي مرغ شده و در بسياري از مواقع كشنده مي باشد.
3- كمبود يا نقص مواد مغذي
1-3 – نمك :
حيوانات به طور ذاتي تمايل به مصرف نمك دارند و تغذيه جيره اي كه از نظر نمك كمبود داشته باشد منجر به پرخوري ، نوك زدن به پر و در نتيجه كاهش توليد تخم مرغ مي شود. به اكثر غذاهاي طيورنمك اضافه مي شود يد به ندرت به جيره مرغ ها اضافه مي شودبا اين وجود نمك هاي يددار به طور عادي براي مرغان استفاده مي شود نمك هاي حاوي كبات درخوك و نشخواركنندگان استفاده شده و در طيور مي توان بدون مشكل آنها را استفاده كرد رنگ اين نمك آبي مي باشد . نگهداري حجم مايعات ، بدن ، ph خون و حفظ فشاراسمزي ازنقش هاي سديم است مصرف مداوم ولي كم نمك مي تواند بر روي كاهش اشتها موثر باشد كمبود سديم بر روي استفاده از پروتئين ، انرژي جيره وعملكرد توليدمثلي موثر است كلر نيز ازعناصر ضروري است كلريد هيدروژن از معده حقيقي طيورترشح شده ودرهضم غذا ذخيل مي باشد كمبود در طيور عوارض عصبي داشته و به سر وصداي ناگهاني حساسيت بيشتري دارند .
2-3- كلسيم :
پوسته تخم مرغ ازكربنات كلسيم تشكيل شده است در مرحله رشد احتياج پوستها به كلسيم نسبتا كم بوده كه با شروع توليد بايستي به حداقل 4 برابر ميزان كلسيم افزايش يابد كلسيم ناكافي سبب كاهش توليدوكم شدن كيفيت پوسته تخم مرغ مي شود كلسيم درمدولاي استخوان نگهداري مي شود باكاهش ذخاير كلسيم ، شكنندگي استخوان ها بيشتر مي گردد كه حتي درموارد حاد مرغ توانايي ايستادن و راه رفتن را از دست مي دهد اين مساله درمرغان تخمگذاري كه درقفس نگهداري مي شوند بيشتر است سندرم خستگي قفس درمرغاني كه روي بستر پرورش مي يابند مشاهده نمي شود كلسيم را مي توان از سنگ اهك يا پوسته صدف تامين نمود اندازه ذرات بر روي قابليت استفاده از كلسيم موثر است زيراهرچه ذرات بزرگتر باشدمدت بيشتري در دستگاه گوارش باقي ماند و ازاد شدن آنها اهسته تر است اين مساله سبب مي شود كه در طول تاريكي شب كه پرندگان غذايي مصرف نمي كنند سبب پيوستگي و يكنواختي پوسته شود پيشنهاد مي شود كه به صورت دوره اي از سنگ اهك دولوميت در صنعت خوراك استفاده شود اين منبع حاوي حداقل 10 درصدمنگنز بوده وبراي جذب در روده با كلسيم رقابت مي كند در نتيجه سبب كمبود كلسيم مي شود از اين سنگ اهك در صنعت فولاد نبايداستفاده گردد بالابودن ميزان كلسيم سبب برهم زدن نسبت كلسيم به فسفر شده و به دنبال آن تلفات افزايش مي يابد .
3-3 – ويتامين d :
براي جذب طبيعي كلسيم به آن نياز مي باشد و در صورت ناكافي بودن ويتامين ، كمبود كلسيم ظاهر مي شود و سبب كاهش توليد تخم مرغ مي شود ويتامين d به دو شكل d2 و d3 بود كه توانايي جذب و فعاليت هردو در حيوانات يكسان است ولي در طيور فرم d3 فعالتر و كارايي بهتري دارد .
4-3-پروتئين
مصرف پروتئين در واقع براي تامين اسيدهاي امينه است 22 اسيد آمينه وجود دارد كه طيور قادر به ساختن برخي از آنها نمي باشند اسيدهاي امينه ضروري بايستي براي طيور تامين شوند كه ميزان آن بسته به مرحله توليد ، پرورش ، سن ، تيپ ، نژآد و سويه فرق مي كند دراغلب جيره هاي مرغان تخمگذار كمبود متيونين وجود دارد به هنگام شروع توليد نياز به پروتئين ، ويتامين و موادمعدني افزايش مي يابد در صورت كمبود پروتئين ياعدم تامين اسيدهاي آمينه توليد و جوجه آوري افت مي كند .
5-3- چربي :
چربي منبع انرژي و سرشار از اسيد لينولئيك است كمبود آن بر روي توليد تخم مرغ تاثير منفي ميگذارد چربي هاي جيره به عنوان حمل كننده ويتامين هاي محلول درچربي و جذب كننده ويتاميني ها هستند دراثر كمبود چربي جيره ، جذب ويتامينهاي محلول درچربي مختل مي شود
4- مسموميت ها :
1-4 – نمك :
اگر چه پرندگان به سطوح كمي از نمك احتياج دارند ولي وجود آن ضروري است مقادير زيادنمك سبب مسموميت و كاهش توليد تخم مرغ مي شود به عبارت ديگر بين سطوح مورد نياز وسطوح مسموميت بايستي تعادل برقرار شود بالابودن نمك درجيره سبب مرطوب شدن بستر مي گردد سطح سديم درغذاهايي همانند پودرماهي ، كنجاله گلوتن ذرت ، پودر گوشت ، آب پنير و كنجاله آفتابگردان بالا مي باشد به طوري كه در صورت استفاده از غذاهاي ذكر شده سطوح نمك جيره بايد كاهش يابد .
2-4 – فسفر :
فسفر و كلسيم از عناصر اصلي استخوان بوده و نسبت كلسيم به فسفر بر روي جذب هر يك از آنها موثر مي باشد كه به دنبال ان عدم بالانس اين دوعنصر سبب كاهش توليد وكيفيت پوسته و جوجه دراوري ميگردد نقش ديگر فسفر درمتابوليسم كربوهيدارتها ، متابوليسم چربي و كمك به تعادل اسيد – بازبدن مي باشد.
3-4-ويتامين d :
بالابودن ويتامين d سبب جذب بيشتر كلسيم شده كه ممكن است توليد تخم مرغ را كاهش دهد دراغلب گونه ها تحمل مصرف ويتامين d تا 10 برابرحد مجاز ذكر شده است در حالي كه در مدت كوتاه طيور مي توانند تا 100 برابر حد نيازشان را تحمل كنند با اين وجود زياد بودن ويتامين d3 در جيره هنوز ناشناخته است .
4-4 – مايكوتوكسين ها :
قارچ ها با توليد سم بر روي سلامت طيور وكاهش توليدتخم مرغ اثر مي گذارند همچنين بسته به نوع سم توليدي جذب غذاها را نيزتحت تاثير قرار مي دهد در اثر سموم قارچي ، كمبود كلسيم و ويتامين d3 درمرغان تخمگذار ظاهر شده و نيز دراثر اختلالات هورموني ف كاهش توليد تخم مرغ ظاهر مي شود .سم آفلاتوكسين دردانه هاي ذرت انبار شده و در مزارع توسط قارچي به نام مايكوتوكسين هاي ديگري در ذرت وغلات ديگر ديده مي شود كه از آن جمله مي توان به زير النون اكراتوكسين 2-t توكسين ، وومي توكسين ، سيترينين اشاره نمود تاكنون بيش از 300 نوع مايكوتوكسين شناسايي شده است
5-4 – بوتوليسم :
بوتوليسم توسط سموم نروتوكسين ايجاد شده كه ان هم به وسيله باكتري كلستريديوم بوتولينوم توليد مي شود در اثر مصرف غذاهاي فاسدولاشه ها اين حالت رخ مي دهد تالاب هاو مانداب ها اغلب داراي آب هايي هستند كه مواد معدني آنها و ميزان باكتري و قارچ آنها زياد وحاوي اين توكسين است .
6-4- سموم ديگر:
درجه سميت يك گياه يا دانه متفاوت بوده ولي در اغلب موارد برتوليد جوجه درآوري ، رشد وزنده ماندن تاثير منفي مي گذارد از اين گياهان مي توان به موارد زير اشاره نمود :
1- گلسنك ها
همچنين آفت كش ها ، علف كش ها ، ضد عفوني كننده ها ، كود ، داروها ، آنتي بيوتيك ها ، روغن و ضد يخ مي توانند براي طيور سمي باشند .
ب – آنتي كوكسيديال
در گله هاي جوان ، پولت هاي جايگزين و پرندگان گوشتي از داروهايي استفاده مي شود كه از شيوع يا بروز كوكسيديوز جلوگيري مي كند از انتي كوكسيديال ها در مرغان تخمگذار تجاري استفاده نمي شود .
نياكاربازين داروي ضد وكسيديوز بوده كه باعث افت عملكرد مرغان مي شود حتي اگر درجيره مرغان تخمگذار يا مادر در سطح طبيعي استفاده گردد از عوارض ديگر استفاده ازاين داروي ضعيف شدن غشاهاي زرده لكه لكه شدن زرده مي باشد در تخم مرغهاي قهوه اي پوسته كمرنگ شده ودر 48 ساعت بعد از متمايل به سفيد مي شود حتي سطوح اندك نيكاربازين مي تواند هچ رنگ پوسته و لكه لكه شدن زرده را تحت تاثير قرار دهد موننسين آنتي كوكسيديال موفقي بوده ولي در صورت پايين بودن پروتئين جيره اثر منفي برروي توليد تخم مرغ خواهند داشت آنتي كوكسيديال هاي يونوفره ديگر چنين اثري دارند .
ج- اشتباهات مديريتي
ج1-قطع غذا :
قطع غذا به مدت چندين ساعت سبب كاهش توليد تخم مرغ مي شود و جود مكمل هاي مناسب و كافي درجيره ها ضروري است در صورتي كه غذا به مدت بيش از 2 هفته در مزرعه ذخيره شود ممكن است دچار كپك زدگي شود بخصوص انكه رطوبت غذاها بالا باشد در طول ذخيره سازي توان ويتامين هاي موجود در خوراك كاهش مي يابد .
ج2- قطع آب :
آب يكي از مهمترين مواد مغذي اصلي است كه حدود 70 دصد از وزن بدن را تشكيل مي دهد عدم دسترسي به آب به مدت چندين ساعت باعث كاهش توليد تخم مرغ مي شود مرغها به فقدان اب نسبت به فقدان غذا حساسيت بيشتري نشان مي دهد .آب مورد نياز بسته به درجه حرارت و رطوبت نسبي تركيب غذا و ميزان توليد تخم مرغ متفاوت است مصرف آب به وزن بدن مرغ بستگي دارد ولي گرماي هوا تاثير بسيار زيادي در مصرف آن دارد .
ج3- كاهش طول روز :
طيور براي توليد تخم مرغ به حداقل 14 ساعت روشنايي نياز دارند شدت روشنايي بايستي به ميزاني باشد كه بتواند از روشنايي طبيعي باعث مي شود كه با كاهش طول روز در پاييز و زمستان توليد تخم مرغ متوقف و پرريزي آغاز شود مرغاني كه تنها از نور طبيعي استفاده ميكنند شروع مجدد توليد آنها در فصل بهار خواهد بود .
ج4- درجه حرارت بالاي آشيانه ها :
درجه حرارت بالاي محيطي مشكلات زيادي براي تمام طيور ايجاد ميكند در استرس شديد گرمايي ، مصرف غذا ، توليد تخم مرغ و اندازه تخم مرغ ، جوجه درآوري تحت تاثير قرار ميگيرد سايه ، تهويه مناسب ، تامين آب سرد كافي به كاهش اثرات نامطلوب استرس گرمايي كمك مي كند .
د- انگل خارجي
انگل هاي خارجي منبع تغذيه شان خارج از بدن ميزبان مي باشد و به آنها اكتوپارازيت گويند .
د1- مايت مرغان شمالي
مايت مرغان شمالي ازانگل هاي خارجي بدن پرندگان است مايت ها به دليل مكيدن خون طيور سبب سوزش ، خارش و كم خوني شديد پرندگان مي شود و به دنبال آن كاهش بازده غذايي ، توليد تخم مرغ وكم شدن مقاومت به بيماري ها مشاهده مي شود .
د2- شپش ها :گونه هاي متعددي از شپش هاي جونده در گله هاي كوچك مشاهده ميشود شپش ها از زخم هاي پوستي ، دلمه ها تغذيه كرده و محل زندگي انها لابلاي پرهاست شپش ها به كمك قسمت هاي دهاني و چنگال هاي خود در روي پوست حركت ميكنند سوزش و خارش دائمي پرندگان باعث ايجاد رفتار عصبي و غير عادي شده و پرهاي پرندگان ژوليده مي گردد درگله هايي كه مورد تهاجم قرار گيرند افت توليد تا 10% مي رسد اگرچه دربرخي موارد كاهش توليد تا بيش از 20 درصد نيز مي رسد .
د3- كك :
درمرغان خانگي يكي از مشكلات بوده و بايستي ريشه كن شوند جنس هاي ماده در روي پوست نواحي سر، صورت سكني گزيده وسبب سوزش ، خارش شديد ودر برخي موارد سبب كوري مي شوند .
ه – انگل هاي داخلي
اين دسته ازانگل ها درداخل بدن حيوان زندگي و تغذيه ميكنند هجوم انگل ها سبب كاهش بازده غذايي ، رشد ضعيف ، كاهش توليد تخم مرغ و مرگ و مير مي شود پرندگان آلوده به بيماري هاي ويروسي و نيز استرسها بسيار حساس خواهند شد .
ه1- نماتدها :
نماتدها ياكرمهاي گرد درناحيه خاصي از دستگاه گوارش يا روده زندگي مي كنند .
ه 2- كرم كدو (سستودها ) :
داراي رنگ سفيد يا مايل به زرد بوده و اين كرمهاي نواري شكل با قطعات پهن مي باشند اندازه آنها از 17/0 تا 12 اينچ متفاوت مي باشند كرمهاي كدو خسارت چنداني به روده ها وارد نمي كنند ولي رقيب غذاي طيور هستند ستودها غذاي خود را هضم نكرده بلكه از غذاي هضم شده طيور قبل از جذب آنها استفاده مي كنند برخي از داروهاي ضد انگلي هردو واريته نماتد و سستودها را نابود مي كنند .
و- بيماري ها
و1- آبله طيور :
يك بيماري ويروس درجوجه ها بوده كه با علامت جراحات دلمه مانند ، روي پوست و قسمتهاي بدون پر و يا روي حنجره ومجاري دهان يا درمجاري تنفسي ظاهر مي شوند آلودگي طيور به ويروس آبله سبب كاهش رشد ، ضعف جوجه ها ، ضريب تبديل نامطلوب وافت سريع توليد تخم مرغ مي شوند ويروس آبله درهر سني مي تواند ظاهر شود ابله به صورت مستقيم يا غير مستقيم منتقل مي شود .
و2- كوكسيديوزيس :
كوكسيديوز يك بيماري پروتوزآيي است كه با تورم روده واسهال در طيور مشخص مي شود شدت بروز آن از خفيف تا حاد متغير مي باشد سويه هاي مختلفي از آن وجود دارند كه علائم متفاوتي دارندكمخوني ، تلفات شديد ، لاغري ، كاهش مصرف غذا ، اسهال و كاهش توليد تخم مرغ از نشانه هاي آن است به طور معمول از كوكسيديواستات ها در جيره جوجه هاي گوشتي استفاده مي شود ولي اخيرا از واكسنهاي زنده استفاده مي گردد .
و3- برونشيت عفوني :
برونشيت عفوني يك بيماري تنفسي واگيردار است ويروس عامل برونشيت از نظر مقاوم بودن درحد متوسطي قرار دارد ولي توسط مواد ضد عفوني كننده معمولي درغالب موارد از بين مي روند جوجه ها در تمام سنين به اين بيماري حساس مي باشند . علائم اين بيماري به صورت نفس نفس زدن ، عطسه ، سرفه وكاهش توليد تخم مرغ ظاهر مي شود برونشيت عفوني جوجه ها متفاوت از برونشيت بلدرچين است اين بيماري برروي كيفيت پوسته تخم مرغ تاثيرمنفي مي گذارد همچنين نازك شدن پوسته و افزايش تخم مرغهاي نافرم به مدت طولاني بعد از بروز بيماري ديده مي شود اگر جوجه اي درهفته اول به برونشيت مبتلا گردد هرگز به يك مرغ تخمگذار خوب تبديل نخواهد شد درمان موثري براي اين بيماري وجود ندارد اگرچه طيف وسيعي از آنتي بيوتيك ها به مدت 3 تا 5 روز براي كنترل عوارض ثانويه به كار مي رود براي پيشگيري ازواكسن ها استفاده مي شود واكسن زماني موثر است كه سويه موجود درواكسن باسويه شايع درمنطقه مطابقت داشته باشد امروزه تركيبي ازواكسن برونشيت با نيوكاسل دريك ويال عرضه مي شود
و4- بيماري نيوكاسل :
اين بيماري توسط ويروس ايجاد مي شود برمبناي قدرت بيماري زايي به سه دسته لنتوژنيك ، مزوژنيك و لووژنيك تقسيم ميشوند لنتوژنيك سويه بدون حدت بوده ولي ولووژنيك سويه بدون حدت بوده ولي ولووژنيك سويه اي است كه مي تواند بيماري را درحالت فوق حاد ايجاد كند . بيماري نيوكاسل به يكباره و به صورت ناگهاني ظاهر ودر سراسر گله شبوع پيداميكند درمرغان تخمگذار علائم كلينيكي شامل افسردگي ، از دست دادن اشتها ، كاهش مصرف آب و كاهش توليد تخم مرغ مشاهده مي شود به طور كه حتي ممكن است توليد به صفر برسد دوره بيماري 14-10 روز بوده ولي مرغان تخمگذار تا 6-5 هفته بعد از توليدكامل برنمي گردند .در اثر واكسيناسيون ، جوجه ها و بوقلمون مي توانند عليه بيماري نيوكاسل مصون گردند درمان 5-3 روزه آنتي بيوتيك براي جلوگيري ازعفونت هاي ثانويه ميكروبي است .
و5- آنفلوانزاي مرغي :
يك بيماري ويروسي است كه بر روي سيستم تنفسي ، گوارش وعصبي طيور اثر ميگذارد ويروس هاي آنفلوانزا مي توانند بيماري را به صورت خفيف يا حاد ظاهرسازند در فرم حاد تورم صورت ، سيانوز ، دهيدارته شدن همراه با اختلالات تنفسي ديده مي شود همچنين بر روي پاها وتاج سيانوز ديده مي شود تلفات از حداقل تا نزديك 100 درصد مشاهده شده است كاهش توليد تخم مرغ به شدت بيماري بستگي دارد .آنفلوانزامرغي درمان مشخصي نداشته و به صورت خودبه خود بهبودي حاصل مي شود پرندگاني كه 7 روز بعداز ابتلا كشتار شوند علائم بيماري را نشان نميدهند در صورتي كه گله اي الوده شود قرنطينه به صورت كشوري بايستي اجرا شود حتي پرندگاني كه بهبود مي يابند درمدفوع خود 4-3 هفته بعد ويروس را خارج مي كنند تخم مرغهاي مرغان تخمگذار از نظر خواركي بي خطر بوده ولي بايد شسته شوند كود طيور قبل از استفاده درزمين هاي كشاورزي بايستي كمپوست شود .
و6- آنسفالوميليت مرغي:
يك بيماري ويروسي است كه بر روي پرندگان جوان موثر مي باشد در اين بيماري لرزش بدن و بخصوص لرزش سر وگردن زياد بوده و همراه با تلفات بالايي است جوجه هايي كه بهبود يابند سپس دچار بيماري آب مرواريد مي شوند كاهش توليد و جوجه درآوري از علائم ديگر است وقتي كه آلودگي در كل گله پيشرفت مي كند به ندرت علائم كلينيكي درمرغان تخمگذار ظاهر مي شود افت 20-5 درصدي توليد به مدت 2 هفته بوده وتداوم چنداني نخواهد داشت ولي درگله هاي مادر افت قابل توجهي در در صد جوجه درآوري ظاهر مي شود درمان موثري براي اين بيماري وجودندارد وتمام پولت هاي تخمگذار و جايگزين بايستي در برابر بيماري ايمن شوند .
و7- آلودگي با مايكوپلاسماگالي سپتيكوم :
اين بيماري با اسامي ديگر همانند mg ، تورم كيسه هاي هوايي بيماري مزمن تنفسي ، عفونت شناخته مي شود دراين بيماري ، سرفه ، عطسه ، خس خس ، ترشحات چشم و بيني كاهش مصرف غذا و توليد تخم مرغ وجود دارد ولي ميزان تلفات پايين است در برخي موارد ممكن است عليرغم آلوده شدن گله ، عوارض بيماري ظاهر نشود مگر آنكه محركي وجود داشته باشد عوامل تحريك شامل استرس ها ، مديريت ، تغذيه ، تغييرات آب و هوا ، جابجايي و ... مي باشد . طيف وسيعي از آنتي بيوتيك ها براي درمان استفاده مي شود كه پس از قطع دارو و درماني تلفات كاهش مي يابد اغلب آنتي بيوتيك ها به همراه دان يا آب به مصرف گله وسيعي استفاده مي شود كم بودن يا كوچك بودن گله و تزريق انفرادي به طور چشم گيري دركنترل بيماري موثر است به علت ماندن بقاياي دارو در گوشت و تخم و پرورش مرغ تخمگذار ، از مصرف فرآورده هاي طيور تا طي شدن دوره عدم مصرف محصول اجتناب شودبراي كاهش اثرات زيان بار بيماري از واكنش هاي كشته و غير فعال استفاده مي كنند .
و8-وباي مرغي
مرباي مرغي يك بيماري باكتريايي در طيور است اين بيماري به صورت ناگهاني ظاهر شده ودرحالت حاد موجب تلفات زياد مي شود بي اشتهايي ، افسردگي ، سيانوز ، خس خس كردن ، ريزش آب از چشم و بيني ، اسهال سفيد آبكي و يا موكوسي سبز وكاهش توليدتخم مرغ از علائم ديگر بيماري است در وباي مزمن مرغي درجوجه ها آبسه وتورم مفاصل وپا ديده مي شود همچنين در سينوس هاي زيرچشم ممكن است چرك پنيري مانند جمع شود گله ها مي توانند توسط داروي درمان شوند داروي مورد نظر جهت استفاده در پولت هاي بيشتر از 14 هفتگي يا در مرغاي تخمگذار تجاري مورد تاييد نمي باشد سولفات ها و بقاياي آن درگوشت وتخم مرغ باقي مي مانند استفاده طولاني مدت از اين داروها سمي بوده و سبب كاهش توليد در مرغان تخمگذار مي شود در اين خصوص ميتوان از آنتي بيوتيك ها استفاه كرد در حالي كه براي توقف يا جلوگيري از بروز بيماري مي توان از دز بالا وبه مدت طولاني مدت استفاده كرد درمكان هايي كه وباي مرغي به صورت اپيدمي بوده توصيه مي شود كه از واكسن هاي كشته يازنده استفاده شود تا زماني كه مشكلي درمزرعه اي ايجاد نشود يا مورد تاييد در يك منطقه اي واقع نشود توصيه مي شود كه واكسيناسيون عليه بيماري وباي مرغي شروع نشود .
9- كوريزاي عفوني :
دراين بيماري تنفسي ، تورم صورت و تاج و ريش مشاهده مي شود ترشحات خارج شده از بيني به صورت تيره و چسبناك با بوي بد مي باشد و تنفس به سختي صورت گرفته و خس خس مشاهده مي شود كاهش مصرف غذا و آب باعث كاهش توليد تخممرغ مي شود استفاده از سولفادي متوكسيندردرمان كوريزاي عفوني ارجحيت دارد در صورت در دسترس نبودن اين دارو ميتوان از سولفامتازين ، سولفامرازين يا ارتيرمايسين استفاده نمود واكسن مورد استفاده در زير پوست در قسمت خلفي گردن تزريق مي شود جوجه ها در 4 مرحله واكسينه ميشوند كه مرحله اول آن در5 هفتگي و مراحل ديگر در 15 و 19 هفتگي بوده و به طوري كه بين تزريقات حداقل 4 هفته بايستي فاصله باشد واكسن مجدد در 10 ماهگي صورت مي گيرد .
10- اثرات زيانبار تنش گرمايي بر كيفيت پوسته تخم مرغ:
در مدت تنش گرمايي مصرف كلسيم به طور مستقيم در نتيجه افت مصرف غذا كاهش مي يابد كه اين مسئله باز جذب استخواني و درنتيجه هيپر فسفاتمي را تحريك مي كند اين حالت مانع از تشكيل كربنات كلسيم در غده پوسته ساز مرغهاي تخم گذار مي شود