تغذيه مهمترين امر در پرورش طيور بوده و حدود 75 تا 80 درصد هزينه توليد را شامل مي شود بنابراين با توجه به اهميت و ضرورت ان لازم است كه مديريت تغذيه و كاربرد روش هاي جديد مديريتي به عنوان يك مساله مهم وجدي مدنظر پرورش دهندگان قرار گيرد تحقيقات و گزارش هاي متعدد منتشره حاكي از آن است كه بافت دان تاثير بسزايي درعملكرد مرغ گوشتي دارد وبه ويژه دان پلت ، سرعت رشد را بهبود بخشيده كارايي دان را افزايش مي دهد در اين مقاله تاثير بافت و شكل دان بر صفات توليدي مرغ گوشتي مورد بررسي قرار مي گيرد .
اشكال دان
جيره هاي طيور به سه شكل آردي ، كرامبل و پلت توليدمي گردند در فرم آردي ، مواد اوليه غذايي جيره به شكل آسياب شده هستند در ساخت پلت ، جيره آسياب شده باكمك بخار آب ، داغ و مرطوب شده ، سپس با فشار از دستگاه پلت زني عبور كرده مجددا سرد مي شود و در نهايت به صورت استوانه اي كوچك در اندازه هاي مختلف شكل مي گيرد اگر پلت هاي درشت به وسيله غلتك هاي مخصوص خرد گردند محصولي بين دان آردي و پلت حاصل مي گردد كه به آن كرامبل گفته مي شود .
تاثير بافت خوراك بر توان توليدي پرنده
در پرندگان حواس پنج گانه مخصوصا حس چشايي و بويايي به طور ناچيزي توسعه يافته است و اين محدوديت توسط گيرنده هاي مكانيكي موجود در منقار جبران شده است جوجه ها با كمك اين گيرنده هاي مكانيكي ، ذرات درشت تر را تشخيص و ترجيح مي دهند با افزايش سن پرنده و بزرگتر شدن منقار ، مصرف ذرات بزرگتر توسط پرنده افزايش يافته و اين توانايي درسن 4 روزگي كاملا آشكار مي گردد تحريك اين گيرنده هاي مكانيكي ، بر اشتها تاثير مستقيم داشته درنهايت نقش مهمي را در توان توليدي پرنده ايفا مي نمايد تحقيقات مختلف نشان داده است كه بافت خوراك يكي از مهم ترين عوامل موثر بر توان توليدي پرنده مي باشد تغذيه پرنده با جيره كرامبل يا پلت قدرت انتخاب را از پرنده سلب كرده و پرندگاني كه غذا را به اين شكل دريافت مي كنند مجبورند كه تمامي محتويات غذا را به مصرف برسانند به اين ترتيب از انتخاب قطعات درشت وعدم مصرف ذرات ريز كه عمدتا ويتامين ها ، مواد معدني و اسيدهاي امينه ضروري مي باشند جلوگيري مي شود با توجه به اهميت اين تركيبات درچند روز اول زندگي استفاده از جيره هاي كرامبل به ميزان زيادي ازعوارض سو ناشي از اين كمبودها كاسته وكاربرد آن به طور مشخص در سنين ابتدايي پرورش گله هاي مادر ، تحريك اشتها و حفظ يكنواختي رابه دنبال خواهد داشت بر اساس دلايل ذكر شده در زمان تغذيه با پلت رشد بهتر شده ضريب تبديل غذايي بهبود قابل ملاحظه اي خواهد يافت . در سالن هاي مرغداري ديده شده است كه پرندگان سنگين تر در زمان پخش دان قطعات بزرگ تر را كه معمولا ذرت و ساير غلات ميباشند به طور انتخابي مصرف كرده به دليل عدم توزيع مناسب دان غير يكنواختي در رشد به چشم مي خورد بافت خوراك از طريق تاثير بر قسمت هاي مختلف دستگاه گوارش و سرعت عبور غذا بر توان توليدي پرنده تاثير مي گذارد هر چه ذرات غذايي درشت تر باشد سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش كندتر شده ميزان جذب افزايش مي يابد ازاين طريق سرعت رشد وضريب تبديل نيز بهبود يافته سودمندي تغذيه باكرامبل و پلت حاصل ميگردد . بعد از خوراك دان به شكل كرامبل و يا پلت ، خوراك بلافاصله در چينه دان حل شده آغاز سريع هضم ميزان جذب را افزايش مي دهد ثابت شده است كه تغذيه با پلت حركات دودي دستگاه گوارش را بالا برده بازده خوراك بهتر مي شود علاوه بر اين اگر پرنده در ابتدا دان را به شكل كرامبل وسپس به شكل پلت دريافت كند دستگاه گوارش سازگاري بيشتري نسبت به اندازه ذرات پيدا مي كند و لذا اين پرنده رشد بيشتر و ضريب تبديل مناسبتري نسبت به پرنده اي خواهد داشت كه از ابتدا جيره آردي دريافت كرده باشد . تغييرات شيميايي درحين تهيه پلت نيز بر هضم و جذب غذا تاثير داردبخار آب ، حرارت و فشار اعمال شده درجريان ساخت پلت ، سبب ايجاد تغييراتي در دان شده سبب ايجاد تغييراتي در دان شده هضم سريع تر غذا وبهبود بازده را به دنبال دارد حرارت طي فرايند پلت سبب از بين رفتن برخي از ممانعت كننده هاي رشد موجود در مواد خوراكي نيز شده انرژي قابل متابوليسم هم افزايش مي يابد به عنوان مثال كنجاله بذرك ، زماني كه به شكل كرامبل يا پلت درمي ايد ارزش انرژي زايي آن به طور معني داري بيشتر مي شود زيرا فشار و حرارت حاصله در طي عمليات ساخت پلت ، سلول هاي ذخيره كننده چربي در دانه هاي روغني راشكسته و همين عامل، مصرف چربي را بهبود مي بخشد انرژي قابل متابوليسم كنجاله سويا نيز در اثر پلت كردن افزايش يافته جذب چربي از 73 درصد در حالت آردي به 91 درصددرحالت پلت مي رسد . همچنين در هواي گرم مي توان مصرف خوراك در طيور را با استفاده ازخوراك پلت تحريك كرده و افزايش داد.
تاثير بافت خوراك در حفظ كيفيت مواد مغذي و بهداشت دان
بافت خوراك يكي از عوامل موثر در حفظ كيفيت مواد مغذي مي باشد . پلت كردن دان به حفظ كيفيت مواد خوراكي كمك مي كند و به دليل فشرده شدن اجزاي مواد غذايي به يكديگر سطح تماس اجزاي تشكيل دهنده خوراك با هوا كمتر شده لذا دان پلت شده را مي توان در مدت زمان بيشتري نگهداري نمود اين امر به ويژه در اضافه كردن چربي به خوراك مي تواند بسيار سودمند باشد به طوري كه چربي موجود در پلت به علت تماس كمتر با هوا ديرتر اكسيده مي شود ومشكلات ناشي از فساد آن كاهش مي يابد حرارت و فشار در طي فرايند پلت سبب كاهش ميكروارگانيسم هايي نظير قارچ ها و باكتري ها ازجمله سالمونلا درغذا مي شود و طيور خوراك سامتري را دريافت مي كنند همچنين جمعيت ميكروارگانيسم هاي مفيد روده كه خود عامل موثري درهضم وجذب مواد غذايي مي باشند نيز افزايش مي يابند .
سهولت در ساخت دان
امكان ساخت بسياري از فرمول هاي مناسب غذايي با پلت امكان پذير است . به عنوان مثال اضافه نمودن مكمل هاي پودر چربي يا انزيم ها و ... در ساخت پلت بهتر صورت مي گيرد استفاده از ويتامين ها وداروهاي پوشش دار و مقاوم در برابر گرما اثرات سوحرارت را از بين مي برد . به طور كلي توسط اين روش فرمول مورد نظر به طور مناسب يكنواخت ، با سهولت بيشتر و هزينه كمتري توليد مي گردد .
صرفه جويي در فضاي اشغالي حين حمل و انبار
با توليد پلت وزن حجمي توده غذا 40 تا 100 درصد افزايش يافته فضاي كمتري براي نگهداري و انبار دان مورد نياز است توليد پلت سبب دوبرابر شدن توانايي حمل دان بدون اثر سو بر آن شده بدين ترتيب هزينه حمل ونقل ضمن حفظ كيفيت خوراك به نصف تقليل خواهد يافت بايد متذكر شد كه خوراك پلت نشده در زمان حمل و نقل ويا در هنگام بارگيري و تخليه در صدي از مواد غذايي با ارزش خود را به صورت ايجاد غبار از دست خواهد داد اين مواد جز تركيبات گران قيمت و با اهميت درجيره غذايي بوده شامل انواع پيش مخلوط نظير ويتامين ها، املاح ، اسيدهاي آمينه و داروها مي باشند اين مواد به راحتي از خوراك جدا شده از كيفيت دان كاسته خواهد شد همچنين در روش پلت طي حمل و نقل ، ذرات بزرگتر از كوچكتر جدا نشده كيفيت مناسب خوراك حفظ خواهد گرديد .
تاثير بافت خوراك بر سيستم ايمني و بيماري ها
پرورش مرغ طي آزمايش هاي مختلف ثابت شده است كه تغذيه جوجه ها در چند روز اول زندگي با جيره هايي كه داراي ذرات درشت بوده است از آلودگي زرده جلوگيري كرده به جذب زرده كمك موثري مي نمايد همچنين به دليل دريافت كامل مواد مغذي توسط پرنده سيستم ايمني توسعه مناسبي مي يابد و مقاومت نسبت به بيماري ها وساير عوامل منفي محيطي بالا مي رود به علاوه ،مصرف غذاي آردي به علت ايجاد گرد و غبار درهنگام تغذيه جوجه ها به دستگاه تنفسي آنها آسيب رسانده آنها را مستعد ابتلا به بيماري هايي نشزي CRD مي كند كه با مصرف پلت اين عوامل منفي به ميزان زيادي كاهش مي يابد .با مخلوط كردن دان كرامبل و پلت و استفاده از پلت هاي كوچك تر و رعايت برخي مسايل مديريتي ، سندرم آسيت ، مرگ ناگهاني و كاني باليسم كه مصرف پلت گاهي به عنوان عامل مستعد كننده در بروز انها ذكر ميگردد قابل كنترل مي باشند همچنين مصرف پلت باعث افزايش رطوبت بستر نمي گردد زيرا علي رغم بالا رفتن آب مصرفي به دليل وجود مواد پيوند دهنده در پلت ازجمله بنتونيت سديم كه خاصيت جذب آب دارد آب اضافي جذب شده و مشكل رطوبت بستر از بين مي رود .
تاثير بافت خوراك بر دستگاه گوارش
همان طور كه قبلا ذكر شداندازه ذرات خوراك مرغ بر توان توليدي پرنده موثر بوده اين تاثير بر روي قسمت هاي مختلف دستگاه گوارش اعمال مي گردد درتحقيقات مختلف مشخص گرديده است كه پلت ، وزن سنگدان و حجم آن را كاهش داده اما تاثيري بر pH دستگاه گوارش ندارد در جوجه هاي تغذيه شده با جيره آردي سنگدان وزن بيشتري داشته و دوازدهه سبك تر مي شود همچنين pH محتواي روده كاهش يافته جمعيت ميكروبي سكوم درجوجه هاي تغذيه شده با جيره آردي نسبت به جيره پلت كمتر مي باشد كاهش وزن لوزالمعده و به تبع آن كم شدن فعاليت تريپسين و آميلاز روده در جوجه هاي تغذيه شده با جيره اردي ديده مي شود