چكيده
تغييرات دما، مصرف خوراك، افزايش وزن بدن، ويژگي هاي لاشه و سيستم ايمني حيوان را تحت تاثير قرار ميدهد، استرس گرمايي موجب كاهش غلظت سرم و افزايش كبدي ويتامين هايي E،C،A و مواد معدني مانند آهن، روي، سلنيوم و كروم ميگردد. استرس گرمايي موجب افزايش دفع مواد معدني و كاهش سرعت ماندگاري كلسيم، آهن، پتاسيم، سديم و روي در جوجه هاي گوشتي ميگردد. هنگامي كه دماي محيط و رطوبت نسبي بيشتر از حد طبيعي رود توانايي كلي پرنده كاهش پيدا ميكند كه اين پديده منجر به تغييرات فيزيولوژيكي در بدن حيوان ميشود. گلوتامات پراكسيداز نقش تنظيم كننده پراهميتي در پاسخ حيوانات به شرايط استرس زا است و اين پاسخ زماني موثر خواهد بود كه كوفاكتورهايي مانند سلنيوم پراكسيداز، مس، روي و منگنز در دسترس باشند.روش هاي مديريتي بسياري جهت مقابله با استرس گرمايي وجود دارد كه از آن جمله ميتوان به نقش تغذيه صحيح حيوان و گنجاندن ويتامين هاي آنتي اكسيدان كننده و مواد معدني مانند مكمل روي در جيره آن ها اشاره نمود. روي به عنوان عنصري ضروري جهت عملكرد مطلوب پرنده و تقويت سيستم ايمني آن شناخته شده است. هدف از اين مقاله مروري توجه به نقش آنتي اكسيداني روي در پرندگان مواجه با استرس گرمايي و روش هاي مديريتي صحيح جهت مقابله با اثرات زيان بار آن ميباشد.
مقدمه
روي جهت عملكرد متابوليكي و فعاليت سيصد آنزيم در بدن لازم است و از مهم ترين ويژگي روي خاصيت آنتي اكسيداني آن است و كمبود آن در جيره غذايي موجب افزايش خسارت اكسيداسون غشا سلول به دليل وجود راديكال هاي آزاد ميگردد گرچه مكانيسمي كه چگونه روي عمل آنتي اكسيداني را انجام ميدهد هنوز ناشناخته مانده است اما نقش آنتي اكسيدان كنندگي آن كاملا مشهود است. روي همچنين در سنتز مت آلانتيئونين و سنتز پروتين غني از سيستين نقش دارد.
كمبود روي
كمبود روي موجب كاهش اشتها و كاهش در سرعت رشد حيوان ميگردد مطالعات نشان داده است رويان هايي كه با كمبود روي مواجه بودند داراي اسكلت بدني غير طبيعي ميباشند همچنين كمبود اين عنصر موجب كاهش سطح هورمون رشد و كاهش در فاكتور رشد شبه انسولين –I و كاهش در عملكرد گيرنده هورمون رشد و پروتين متصل يه هورمون رشد ميگردد و علائم كمبود آن شامل ورم در پاها و كاهش پردرآوري ميباشد آناليز پر يك ابزار دقيق جهت تخمين ذخيره مواد معدني مانند روي در بدن است رشد و ذخيره مناسب مينرال ها در پلاسما و بافتها نشان دهنده پاسخ معتبر و قابل اطميناني از زيست فراهمي مينرال ها در جيره و نحوه پردرآوري حيوان ميباشد. نياز روي جوجه هاي گوشتي ممكن است مختلف و متفاوت باشد كمبود روي احتمالا به دليل اختلال در تشكيل شيلوميكرون ها موجب اختلال در جذب ويتامين هاي محلول در چربي مانند ويتامين هاي E و A ميگردد. در مطالعه اي كه بر بلدرچين هاي در معرض استرس گرمايي انجام شده است نشان داده شد كه مواد معدني آنتي اكسيدان كننده مانند روي موجب كاهش اثرات مضر بر بلدرچين شده است. منابع روي آلي ممكن است نسبت به منابع روي غير آلي براي جوجه هاي گوشتي بيشتر در دسترس باشد، در مطالعه ديگري كه بر بلدرچين انجام شده است نشان داده شد كه سولفات روي موجب افزايش كيفيت لاشه حيوان تحت شرايط گرمايي ميشود و روي به ميزان 30 ميلي گرم بر كيلوگرم در پاسخ عملكردي بلدرچين جهت مواجه با استرس گرمايي ميزان مطلوبي است. ادوارد در سال 1994 گزارش كرد كه حدودا 30-15 ميلي گرم بر كيلوگرم از مكمل روي موجب افزايش در سرعت رشد جوجه ها ي گوشتي ميشود. پيترسون نيز در سال 2004 اثرات سولفات روي را بر عملكرد رشد بررسي و كاهش كل نيتروژن مدفوع را مشاهده كردند در تيمارهايي كه روي وجود داشت كاهش در نيتروژن كود ماكيان مشاهده شد اما اكسيد روي را به عنوان منبع مناسب تري از روي جهت جلوگيري از كاهش نيتروژن اتمسفر معرفي نمود. روي يكي از اجزاي مهم آنزيم انهيدرازكربنيك است كه جهت فراهم كردن كربنات در طي تشكيل پوسته تخم مرغ لازم است. مطالعات نشان داده است كه 80 ميلي گرم بر كيلوگرم از روي به صورت روي- متيونين موجب پيشرفت در وزن تخم مرغ و كاهش در نقص پوسته در مرغ هاي مواجه شده با شرايط استرس گرمايي ميگردد .
مطالعات انجام شده بر نقش آنتي اكسيداني روي
چندين مطالعه نشان داده است كه استرس گرمايي موجب افزايش توليد راديكال هاي آزاد مي گردد غلظت مالوندي آلدهيد (MDA) به عنوان يك شاخص نشان دهنده پراكسيده شدن ليپيدها است سطوح بالاي MDA كبدي و سرم در پرندگان مواجه با استرس موجب دفع 30 تا 60 ميلي گرم بر كيلوگرم روي از بدن ميشود همچنين اثبات شده است كه استفاده از 30 ميلي گرم بر كيلوگرم از سولفات روي موجب كاهش در غلظت MDA سرم و افزايش درغلظت هاي ويتامين هاي E،C،A در شرايط استرس گرمايي ميشود . مكمل روي موجب كاهش در غلظت گلوكز و كلسترول و غلظت MDA در جوجه هاي گوشتي تحت شرايط استرس گرمايي ميشود به طور كلي دو عنصر روي و منيزيم باث كاهش سطوح MDA پلاسما ميگردد و روي نقش مهمي جهت سركوبي راديكال آزاد دارد وموجب مهار NADPH و پراكسيده شدن غشا ميشود.
روي ميتواند جهت اتصال به غشاي سلولي با فلزاتي مانند آهن و مس رقابت كند و باعث كاهش توليد راديكال هاي آزاد گردد روي به عنوان يك عامل آنتي اكسيدان كننده با ويتامين E در تعامل است .
اثر روي در استرس گرمايي بر سيستم ايمني
روي در عملكرد بهينه سيستم ايمني، سلول هاي تيموس، سلول هاي مغز استخوان و عملكرد 4 ايمينوگلوبولين IgG، IgM، IgA، IgE دخيل است اين عنصر در پلاسماي خون، گلبول هاي قرمز و سفيد وجود دارد .روي همچنين در حفظ سلامت و عملكرد مطلوب سلول ها در سيستم ايمني ذاتي نقش دارد ماكروفاژها خط دفاعي مهم در پرندگان تلقي ميشوند و اين در حالي است كه استرس گرمايي موجب كاهش درصد ماكروفاژها ميگردد پرنده داراي جيره روي بالا داراي ماكروفاژهاي فعال تري است.پرورش مرغ درمطالعه اي كه بر موش صحرايي انجام گرفت روي جهت عملكرد مطلوب ماكروفاژها اهميت داشت. همچنين مقدار روي بيشتر از 40 MPP در جيره آن ها موجب افزايش در تيتر آنتي بادي ميگردد.
اثر روي بر استخوان
افزايش روي جيره موجب افزايش ذخيره روي كافي در درشت ني ميگردد و همچنين مقاومت استخوان را بهبود ميبخشد هنگامي كه حيوان در معرض كمبود روي قرار ميگيرد بدن از روي ذخيره شده در استخوان استفاده مينمايد.
روش هاي مديريتي جهت مقابله با استرس گرمايي
- روش هاي مختلفي جهت تعديل اثرات منفي دماي بالاي محيط وجود دارد كه از آن جمله ميتوان به افزايش در سرعت تهويه يا استفاده از خنك كننده ها در محيط سربسته اشاره كرد
-روش ديگر توجه به نقش تغذيه مرغ در مواجه با استرس گرمايي و استفاده از ويتامين ها و مواد معدني هاي آنتي اكسيداني مانند روي و مچنين مكمل هاي چربي جهت تامين انرژي مورد نياز حيوان ميباشد
-روش بعدي استفاده از آب هاي حاوي مواد معدني مانند روي ، سديم، پتاسيم و.. جهت تامين الكتروليت ها و حفظ تعادل اسيدي- بازي در بدن حيوان ميباشد.
نتيجه گيري
استفاده از مكمل روي در جيره غذايي جوجه هاي گوشتي به عنوان يك عنصر كه داراي نقش آنتي اكسيدان كننده ميباشد جهت حفظ و عملكرد مطلوب پرنده تحت شرايط دماي بالا و مهار آزاد شدن مقدار زيادي از راديكال هاي آزاد امري ضروري و حياتي محسوب ميشود.