بيماري‌ها
جوجهٔ مرده بر اثر نيوكاسل. چرخش سر از نشانه‌هاي اين بيماري است.
نيوكاسل
بيماري نيوكاسل يك بيماري ويروسي واگيردار شايع در ميان بسياري از انواع پرندگان است كه دستگاه تنفسي، دستگاه گوارشي، رودهاي و دستگاه عصبي را درگير مي‌كند. اين بيماري اولين بار در سال ۱۹۲۶ در نيوكاسل انگلستان تشخيص داده شد.
نيوكاسل يكي از مهم‌ترين بيماري‌هاي پرندگاني است كه به صورت صنعتي و متراكم پرورش داده مي‌شوند و گله‌هاي بسياري از جوجه‌هاي گوشتي در صورت عدم واكسيناسيون با اين بيماري درگير مي‌شوند. اين بيماري در سال ۱۳۲۹ در ايران شناسايي شده‌است. [۱۴]
بورس عفوني
بيماري بورس عفوني يا بيماري گامبورو، يك بيماري مسري در جوجه‌هاي جوان مي‌باشد كه توسط ويروس گامبورو در سنين ۴ تا ۶ هفتگي ايجاد مي‌شود. اين بيماري در سال ۱۹۶۲ در گامبورو در ايالت دلاوير ايالات متحده امريكا كشف شد. اين بيماري از لحاظ اقتصادي در صنعت طيور به علت، كاهش مقاومت در برابر ساير بيماري‌ها و كاهش اثرات واكسيناسيون مهم مي‌باشد. در سال‌هاي اخير يك سويه بسيار بيماري‌زا از اين ويروس باعث تلفات شديد و مرگ و مير در اروپا، آمريكا لاتين، جنوب شرق آسيا، افريقا و خاورميانه شده است. [۱۵]
برونشيت
برونشيت عفونى طيور، بيمارى ويروسى بسيار واگيردارى است كه جوجه‌هاى زير ۶ هفتگى به فرم تنفسى آن و مرغ‌هاى بالغ به فرم كاهش توليد تخم‌مرغ مبتلا مىشوند. بيمارى مخصوص ماكيان است و نژادهاى مختلف ماكيان حساسيت متفاوتى دارند. البته فرمى از بيمارى در قرقاول نيز ديده شده است .
علايم آن در جوجه زير ۶ هفتگى شامل ترشح چشم و بينى، مصرف پايين آب و دان، دور هم جمع شدن، سرفه، عطسه، نفس نفس زدن، تنفس با دهان باز، سوت كشيدن و در نهايت مرگ در اثر خفگى مي‌باشد. [۱۶]
كوكسيديوز
عامل اين بيماري تك ياخته‌اي به نام ايمريا مي‌باشد. گونه‌هاي متفاوتي از ايمريا شناخته شده است كه داراي ميزبان‌هاي اختصاصي مي‌باشند. ايمرياها در طبيعت فراوان مي‌باشند ولي بيماري هنگامي ايجاد مي‌شود كه تعداد بسياري زيادي از از پرندگان يك گونه در محلي نگه‌داري شوند و اين امر باعث ايجاد تعداد زيادي ايمريا مي‌شود كه قادر به ايجاد بيماري هستند. بنابر اين بيماري كوكسيديوز در روش مرغداري وسيع و متراكم اهميت زيادي دارد. گونه‌هايي كه بيماري‌زايي بيش‌تري توليد مي‌نمايند اغلب باعث اسهال مي‌شود كه ممكن است موكوئيدي يا خوني باشند. غالبا به همراه اسهال، دهيدراتاسيون به وجود مي‌آيد. متعاقب اسهال و دهيدراتاسيون ژوليدگي پرها، كم‌خوني، بي‌حالي، ضعف، جمع كردن سر و گردن به طرف بدن و خواب‌آلودگي بروز مي‌نمايد. [۱۷]
مارك
بيماري مارك، عفونتي مي‌باشد كه توسط هرپس در جوجه‌ها ايجاد و بندرت در بوقلمون‌ها مشاهده مي‌شود.
اين بيماري، به صورت‌هاي مختلفي بروز مي‌كند:
عصبي: با نفوذ حاد ويروس به سيستم عصب مركزي و اعصاب باعث سبب سندرم كند شدن رشد جوجه‌هاي گوشتي مي‌شود. همچنين سبب بروز فلجي‌هاي زودگذر در بال‌ها و پاها شده و ضايعات چشم نيز ديده شده است.
احشايي: اين نوع از بيماري، سبب بروز تومورهايي در قلب، ماهيچه‌ها، ريه‌ها و همچنين تخمدان‌ها مي‌شود.
پوستي يا جلدي: در اين نوع از بيماري، تومورهايي در فوليكول‌هاي پر ديده مي‌شود.
علايم بيماري شامل، فلجي پاها، بال‌ها و گردن، كاهش وزن، غيرعادي شدن مردمك چشم و يا خاكستري شدن عنبيه، التهاب و همچنين زبر شدن پوست اطراف فوليكول‌هاي پر است. [۱۸]
سندرم مرگ ناگهاني
مشكلي است كه هنوز عامل و دلايل آن به طور قطعي پيدا نشده است اما احتمالاً به دلايل متابوليكي رخ داده و منجر به مرگ پرنده مي‌شود. تشنج در هنگام مرگ و به پشت خوابيدن جوجه‌هاي مرده از نشانه‌هاي بيماري مي‌باشد. در كالبد گشايي، معده پر بوده و خون‌ريزي در عضلات و كليه‌ها ديده مي‌شود. [۱۹]
واكسيناسيون
واكسيناسيون به عنوان يكي از مهم‌ترين راه‌هاي پيشگيري از بيماري‌هاي ويروسي در صنعت طيور مطرح مي‌باشد. واكسيناسيون موجب فعال شدن دستگاه ايمني بدن پرنده و در نتيجه افزايش ايمني بدن در مقابل بيماري‌ها مي‌گردد. صنعتي شدن پرورش مرغ، افزايش تراكم نگه‌داري و استفاده از روش‌هاي مختلف جهت بالا بردن ميزان توليد و افزايش ظرفيت‌هاي ژنتيكي طيور به منظور توليد بيشتر، باعث شده تا طيور به طور روز افزوني در معرض بيماري‌هاي ويروسي و باكتريايي قرار گيرند.
واكسن‌هاي مورد استفاده در طيور به سه گروه تقسيم مي‌گردند:
واكسن‌هاي زنده
تخفيف حدت يافته
واكسن‌هاي غير فعال [۲۰]